চিত্ৰশিল্পী নীলপৱন বৰুৱা এগৰাকী অসমীয়া কলাৰ অমৰ কণ্ঠ, অসমীয়া চিত্ৰকলাৰ আকাশত এগৰাকী উজ্জ্বল নক্ষত্ৰ, যিয়ে ৰং-তুলিকাৰ মাধ্যমেৰে জীৱনৰ অসংখ্য ৰূপ অংকন কৰি গুছি গ’ল। তেওঁ নহয় কেৱল এজন চিত্ৰশিল্পী, বৰঞ্চ এগৰাকী সম্পূৰ্ণ কলাৰ সৰ্বগ্রাসী ব্যক্তিত্ব, যিয়ে চিত্ৰকলাৰ লগতে মুখা নিৰ্মাণ, মাটিৰ কাম, কবিতা আৰু পৰম্পৰাগত বয়নশিল্পৰ পুনৰুজ্জীৱনৰ কামতো অৱদান আগবঢ়াইছিল। তেওঁৰ জীৱন আছিল প্ৰেম, সৃজনশীলতা আৰু অদম্য আত্মাৰ এক অপৰূপ কাহিনী, যিটো আজিও অসমীয়া সমাজক অনুপ্ৰাণিত কৰি ৰাখিছে। আজি, তেওঁৰ পুণ্যতিথিৰ স্মৃতিত, আহক আমি তেওঁৰ জীৱনৰ বিভিন্ন পাত লৈ এটা দীঘলীয়া যাত্ৰা কৰোঁ।
ধ্বনি কবিৰ পুত্ৰ নীলপৱন বৰুৱাৰ জন্ম হৈছিল ১৯৩৬ চনৰ ১ জুনত, যোৰহাট জিলাৰ টীয়কৰ ওচৰৰ তামুলীছিঙ্গা গাঁৱত। তেওঁৰ পিতৃ আছিলে খ্যাতনামা অসমীয়া কবি বিনন্দ চন্দ্ৰ বৰুৱা, যাক ‘ধ্বনি কবি’ বুলি জনা যায় আছিল। তেওঁৰ কবিতাসমূহত সংগীতৰ ধ্বনিৰ মধুৰতা আছিল, যিটো নীলপৱনৰ শৈশৱত পৰিৱেশক সমৃদ্ধ কৰিছিল। মাতৃ লাৱণ্যপ্ৰভা বৰুৱাই তেওঁক সাংস্কৃতিক মূল্যবোধৰ সন্ধান দিছিল। এই পৰিৱেশত ডাঙৰ হোৱা নীলপৱনৰ মনত প্ৰকৃতিৰ সৌন্দৰ্য আৰু সাহিত্যৰ মোহ জগাই তুলিছিল। শৈশৱ কালত তেওঁ দুলিয়া গাঁও মাধ্যমিক বিদ্যালয়ত পঢ়া, য’ত তেওঁৰ সৃজনশীলতাৰ প্ৰথম কলি দেখা গৈছিল। ১৯৪৫ চনত টীয়কৰ জয়হিন্দ ছাত্ৰ সংসদৰ সৈতে জড়িত হৈ তেওঁ সমাজসেৱাত সক্ৰিয়তা দেখুৱাইছিল, যিটো তেওঁৰ জীৱনৰ পৰৱৰ্তী দিনসমূহতো প্ৰতিফলিত হৈছিল।
শান্তিনিকেতনৰ আলোকনীলপৱনৰ শিক্ষাজীৱন আছিল অসাধাৰণ। প্ৰথমে কৃষি বিষয়ত আগ্ৰহী হৈ কলিকতাত উজ্জ্বল ভৱিষ্যতৰ সন্ধান কৰিছিল, কিন্তু প্ৰমথ নাথ বসুৰ এখন কিতাপ পঢ়ি তেওঁ শান্তিনিকেতনলৈ যোৱাৰ সিদ্ধান্ত লয়। ১৯৬১ চনত বিশ্বভাৰতী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কলা ভৱনত যোগদান কৰি তেওঁ ফাইন আৰ্টছত স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰে। ইয়াত তেওঁৰ মনত ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ প্ৰভাৱ পৰিল, যিয়ে তেওঁক প্ৰকৃতি আৰু মানৱীয় আৱেগৰ সৈতে চিত্ৰকলাৰ সংযোগ স্থাপন কৰিবলৈ শিকাইছিল। শান্তিনিকেতনৰ শ্ৰীনিকেতনত তেওঁ গ্লেজড পটৰী শিকে, যিটো তেওঁৰ কামত পৰৱৰ্তীকালতো প্ৰতিফলিত হৈছিল। পাছত নতুন দিল্লীৰ গাৰ্হী ষ্টুডিঅত কাম কৰি তেওঁ আধুনিক চিত্ৰকলাৰ গভীৰতা অনুভৱ কৰিছিল। ১৯৬৬ চনত কলিকতাৰ পৰা গুৱাহাটী চিত্ৰকলা মহাবিদ্যালয়ত অধ্যাপক হিচাপে যোগদান কৰি তেওঁ অসমীয়া যুৱশক্তিক শিল্পকলাৰ পথ দেখুৱাইছিল। ১৯৬৮ চনত ড° শোৱা ব্ৰহ্মা সংগীত আৰু ফাইন আৰ্টছ কলেজতো কাম কৰি তেওঁ নতুন প্ৰজন্মক অনুপ্ৰাণিত কৰিছিল।
অনন্য শৈলী আৰু সম্প্ৰসাৰণ নীলপৱন বৰুৱাৰ চিত্ৰকলা আছিল আধুনিকতাবাদৰ ধ্বজাবাহী। তেওঁ নিয়মিত কেনভাছত সীমাবদ্ধ নোহোৱা, বৰঞ্চ অস্বাভাৱিক মাধ্যম ব্যৱহাৰ কৰি সৃজনশীলতাৰ নতুন দিশ উন্মোচন কৰিছিল। তেওঁৰ সকলোতকৈ খ্যাতনামা শৈলী আছিল ‘চাৰ্মিনাৰ’ চিগাৰেটৰ বাকচ আৰু জুইশলা বাকচত অংকিত ক্ষুদ্ৰ চিত্ৰসমূহ। ষাঠি আৰু সত্তৰ দশকত ধূমপানৰ অভ্যাসৰ পৰা অনুপ্ৰাণিত হৈ তেওঁ এই বাকচসমূহক কেনভাছত হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰি মিনিয়েচাৰ চিত্ৰ অংকন কৰিছিল, যিবোৰ আজিও প্ৰদৰ্শনীত দৰ্শকক মোহিত কৰে। তেওঁৰ উল্লেখযোগ্য চিত্ৰসমূহৰ ভিতৰত ‘গ্ৰীণ বাৰ্ড’, ‘কালীয়া দমন’, ‘শংখচক্ৰ’ আদি অন্তৰ্ভুক্ত, যিবোৰত প্ৰকৃতি, পৌৰাণিক কাহিনী আৰু মানৱীয় আৱেগৰ মিশ্ৰণ দেখা যায়।তেওঁ কেৱল চিত্ৰকলাত সীমাবদ্ধ নাছিল। ১৯৬৯ চনত পুৰাতত্ত্ব বিভাগৰ সৈতে যৌথভাৱে মৰ্ণাইৰ শ্ৰীসূৰ্য্য পাহাৰত কাম কৰি তেওঁ ঐতিহাসিক চিত্ৰকলাৰ পুনৰুদ্ধাৰত অৱদান দিছিল। বৃন্দাৱনী বস্ত্ৰৰ পুনৰুজ্জীৱনৰ বাবে তেওঁ ডিজাইন সৃষ্টি কৰি বয়নশিল্পক নতুন জীৱন দিছিল। ১৯৭১ চনত চৰাইদেউত ‘অসম চাৰু-কাৰু কলা পৰিষদ’ আৰু ‘বসুন্ধৰা কলা নিকেতন’ স্থাপন কৰি তেওঁ অসমৰ প্ৰথম ব্যক্তিগত খণ্ডৰ চিত্ৰশিল্প বিদ্যালয় গঢ়ি তুলিছিল। ললিত কলা অকাডেমীৰ সৈতে জড়িত হৈ তেওঁ অসমৰ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ কলাক্ষেত্ৰত অল ইণ্ডিয়া আৰ্টিষ্ট কেম্পৰ আয়োজন কৰিছিল। তেওঁৰ কামত মুখা নিৰ্মাণ আৰু পটৰীৰ সৈতে সতৰ্কতাৰ মিশ্ৰণ আছিল, যিয়ে অসমীয়া লোককলাক বিশ্বমঞ্চত উত্থাপন কৰিছিল। ১৯৭০ চনত তেওঁৰ প্ৰথম একক প্ৰদৰ্শনী অনুষ্ঠিত হৈছিল, যিয়ে তেওঁক ৰাজ্যব্যাপী খ্যাতি দিছিল।
নীলপৱন বৰুৱাৰ জীৱনৰ সঁচাই সুন্দৰ অধ্যায় আছিল তেওঁৰ সহধৰ্মিণী, খ্যাতনামা কণ্ঠশিল্পী দীপালী বৰঠাকুৰৰ সৈতে। দীপালীক ‘অসমৰ নাইটিঙ্গেল’ বুলি কোৱা হৈছিল তেওঁৰ মধুৰ স্বৰৰ বাবে, যিয়ে পদ্মশ্ৰী পুৰস্কাৰ লাভ কৰিছিল। ১৯৭৬ চনত বিবাহিত হোৱাৰ পিছত নীলপৱন দীপালীৰ প্ৰতি অটুট ভালপোৱা দেখুৱাইছিল। দীপালী ২০১৮ চনত মোটৰ নিউৰন ৰোগত আক্ৰান্ত হৈ গান গোৱাৰ ক্ষমতা হেৰুৱাই পেলাই গৈছিল, আৰু চলা-ফুুুুুুুৰাৰ বাবেও হুইল চকীৰ আশ্ৰয় ল’ব লাগিছিল। কিন্তু নীলপৱনে তেওঁক তেতিয়াও সদাই গুৱাহাটীৰ ৰাস্তাত ঘুৰাই নিবাহ কৰিছিল, যাতে দীপালীক সকলোৰে মাজত সুস্থ দেখা যায়। এই প্ৰেমকাহিনী অসমীয়া সমাজত এটা আদৰ্শ হৈ পৰিছিল, যিটো চলচ্চিত্ৰতো চিত্ৰিত হৈছে। তেওঁৰ ভাই শুনীলপৱন বৰুৱাই এই সম্পৰ্কৰ সাক্ষী হৈছিল। নীলপৱনৰ জীৱনত প্ৰেম আছিল কেৱল দীপালীৰ প্ৰতি নহয়, বৰঞ্চ কলাৰ প্ৰতিও—যিটো তেওঁক সকলো সীমা অতিক্ৰম কৰিবলৈ অনুপ্ৰাণিত কৰিছিল।
অসম সৌৰভৰ নীলপৱন বৰুৱাৰ প্ৰতিভাৰ স্বীকৃতি দিবলৈ অসংখ্য পুৰস্কাৰ প্ৰদান কৰা হৈছিল। ১৯৮৯ চনত অসম চৰকাৰে তেওঁক ‘শিল্পী পেনচন’ দিছিল। ১৯৯৭ চনত ৰটৰী ক্লাবৰ পুৰস্কাৰ, ২০০৫ চনত বিষ্ণু ৰাভা পুৰস্কাৰ আৰু ২০০৮ চনত ৰবীন্দ্ৰ জয়ন্তী শিল্পী সম্মান প্ৰাপ্ত হৈছিল। কিন্তু সকলোতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল ২০২১ চনত প্ৰদান কৰা ‘অসম সৌৰভ’ বঁটা, যিটো অসমৰ দ্বিতীয় সৰ্বোচ্চ নাগৰিক সম্মান। এই পুৰস্কাৰসমূহে তেওঁৰ অৱদানক স্বীকৃতি দিছিল, যিয়ে অসমীয়া কলাক বিশ্বমঞ্চত উত্থাপন কৰিছিল। ১৯৯১ চনত অসম সাহিত্য সভাৰ দুধনৈ অধ্যক্ষ হিচাপেও তেওঁ সাহিত্য আৰু কলাৰ মিলন স্থাপন কৰিছিল।
ৰঙৰ মাধ্যমেৰে জীৱনৰ ছবিত নীলপৱনৰ চিত্ৰসমূহত অসমৰ প্ৰকৃতিৰ সৌন্দৰ্য, পৌৰাণিক কাহিনী আৰু আধুনিক জীৱনৰ মিশ্ৰণ দেখা যায়। ‘গ্ৰীণ বাৰ্ড’ত সেউজীয়া ৰঙৰ মাধ্যমেৰে স্বাধীনতাৰ প্ৰতীক অংকিত হৈছে। ‘কালীয়া দমন’ত কৃষ্ণৰ পৌৰাণিক দৃশ্যক আধুনিক শৈলীত প্ৰতিফলিত কৰি তেওঁ ধৰ্ম আৰু পৰিৱেশৰ সংযোগ স্থাপন কৰিছে। তেওঁৰ বাকচ চিত্ৰসমূহ ক্ষুদ্ৰ হ’লেও গভীৰ, যেনে এটা জুইশলা বাকচত অংকিত ‘শংখচক্ৰ’ত শংখৰ মোটামুটিৰ মাজত চক্ৰৰ গতিৰ মাজত জীৱনৰ চক্ৰক চিত্ৰিত কৰা হৈছে। এই চিত্ৰসমূহত নীলা, সেউজীয়া আৰু মটীয়া ৰঙৰ ছাঁ-পোহৰ খেলা দেখা যায়, যিয়ে দৰ্শকক প্ৰকৃতিৰ সৈতে যোগাযোগ কৰিবলৈ বাধ্য কৰে। তেওঁ তিনিখন গ্ৰন্থ লিখিছিল, যিবোৰত কবিতা আৰু কলাৰ মিলন ঘটিছে।
অসমৰ শোকস্তব্ধ দিনজীৱনৰ শেষ পৰ্যায়ত নীলপৱন অসুস্থতাৰ সৈতে সংগ্ৰাম কৰিছিল। ২০২১ চনৰ ৫ জুনত তেওঁ কোভিড-১৯ ত আক্ৰান্ত হৈছিল, কিন্তু ইয়াৰ পৰাও তেওঁ কলাৰ প্ৰতি নিবেদিত আছিল। ২০২২ চনৰ ২১ ছেপ্তেম্বৰত জ্বৰত আক্ৰান্ত হৈ গুৱাহাটী চিকিৎসা কলেজ আৰু হস্পিতালত (জি. এম চি এইচ) ভৰ্তি হৈছিল। দীৰ্ঘদিনৰ চিকিৎসাৰ পিছত ২৮ অক্টোবৰ, ২০২২ ত দুপৰীয়া ৩:১৫ বজাত তেওঁ শেষ নিশ্বাস ত্যাগ কৰে। ৮৬ বছৰৰ জীৱনপৰ্যন্ত তেওঁ কলাৰ সেৱাত জড়িত আছিল। তেওঁৰ বিদায়ত অসমৰ মুখ্যমন্ত্ৰী হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মা, ৰাজ্যপাল জগদীশ মুখী আৰু অসংখ্য শিল্পী-সাহিত্যিকে শোক প্ৰকাশ কৰিছিল। তেওঁৰ দেহ নৱগ্ৰহ শ্মশানত ৰাষ্ট্ৰীয় সম্মানৰে অন্ত্যেষ্টি কৰা হৈছিল। আজি, ২০২৫ চনৰ ২৮ অক্টোবৰত তেওঁৰ তৃতীয় পুণ্যতিথিতো অসমীয়া সমাজে তেওঁক স্মৰণ কৰি শ্ৰদ্ধা নিবেদন কৰিছে।
চিৰস্মৰণীয় অনুপ্ৰেৰণা নীলপৱন বৰুৱাৰ উত্তৰাধিকাৰ হৈছে অসমীয়া চিত্ৰকলাৰ নতুন দিশৰ সৃষ্টি। তেওঁৰ চিত্ৰসমূহ আজিও প্ৰদৰ্শনীত দৰ্শকক মোহিত কৰে, আৰু তেওঁৰ জীৱনকাহিনী যুৱশক্তিৰ বাবে অনুপ্ৰেৰণাৰ উৎস। গুৱাহাটীৰ জি. এম. ডি. এ’ত তেওঁ আৰু দীপালীৰ স্মৃতিত অংকিত দেৱালচিত্ৰ স্থাপন কৰা হৈছে, যিটো তেওঁৰ অৱদানক চিৰস্থায়ী কৰি ৰাখিছে। তেওঁৰ অভাৱত অসমীয়া কলা জগতে শূন্যতা অনুভৱ কৰে, কিন্তু তেওঁৰ ৰং-তুলিকাৰ স্মৃতি চিৰদিন জীৱিত আছে। নীলপৱন বৰুৱাই মানুহৰ জীৱনক এটা চিত্ৰৰূপ দিছে, য’ত প্ৰেম আৰু সৃজনশীলতাৰ ছাঁ-পোহৰ খেলা চলি থাকে। আপোনাৰ আত্মাৰ চিৰশান্তি কামনা কৰোঁ।
